«Καπνίζω από τα δεκαέξι μου. Όσο και να ακριβύνουν τα τσιγάρα θα συνεχίσω να το κάνω, μου χει γίνει συνήθεια πια», «γυρίζω σπίτι μετά τη δουλειά και αυτό που θέλω, είναι να κάτσω στον καναπέ να πιω τον καφέ μου καπνίζοντας το τσιγαράκι μου, μόνο έτσι χαλαρώνω». Αυτές είναι οι απόψεις του Μάριου 32 ετών και του Κώστα 26 ετών που βρίσκουν αντίκρισμα σε πολλούς καπνιστές και προκαλούν ανησυχία στους ειδικούς, οι οποίοι σημάνουν τον κώδωνα του κινδύνου.
Η χώρα μας μαζί με την Κούβα κατέχει το ρεκόρ στο κάπνισμα. Έρευνα του Πανεπιστημίου Αθηνών έδειξε ότι στις ηλικίες 16 έως 25 ετών, το 70% των νέων είναι καπνιστές και από αυτούς το 45% είναι συστηματικοί οπαδοί του «αθλήματος».
Το 50% των καπνιστών ανήκουν στον αντρικό πληθυσμό, ενώ το 31% στο γυναικείο. Το μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας είναι η τάση των νέων να αποκτούν την κακή και βλαβερή για την υγεία συνήθεια του τσιγάρου. Τα ποσοστά των νέων που καπνίζουν, ολοένα αυξάνονται, φτάνοντας σήμερα το 44% στις ηλικίες από 18 ως 34 ετών και το ανησυχητικό 25% στις ηλικίες 14-17 ετών.
Στην έρευνα του Πανεπιστημίου Αθηνών γίνεται λόγος για τα αίτια απόκτησης αυτού του «χόμπι», κυρίως από τα νέα παιδιά. Αυτά είναι η τάση μιμητισμού του ατόμου που θέλει να μοιάσει στους πολλούς και ακολουθεί τις συνήθειές τους ή και η ψευδής άποψη ότι το κάπνισμα θα μετατρέψει το νέο αυτόματα σε άντρα στα μάτια των φίλων του.
«Όλοι στην παρέα μου όταν πήγαινα λύκειο κάπνιζαν στα διαλείμματα εκτός από μένα. Δεν ήθελα να νιώθω σαν εξαίρεση. Έτσι άρχισα και εγώ», φαίνεται να λέει ο 32χρονος Μάριος, οικονομικός σύμβουλος.
«Όταν ήμουν μικρός συνήθιζα να βλέπω μια εκπομπή στην τοπική τηλεόραση από όπου κατάγομαι, στην οποία έδειχναν βίντεο με μοτοσικλετιστές που ετοιμάζονταν στα παρασκήνια, για να βγουν σε αγώνες. Εκεί τους έδειχναν να καπνίζουν και να κάνουν κόλπα με τον καπνό. Έτσι, αγόρασα το πρώτο πακέτο τσιγάρα, για να δοκιμάσω και γω αυτά τα κόλπα. Από τότε υιοθέτησα αυτό το στυλ του ροκά μοτοσικλετιστή και το συνεχίζω μέχρι σήμερα». Αυτά είναι τα λόγια του 26χρονου Κώστα, μηχανικό αυτοκινήτων, που αποτελεί ζωντανό παράδειγμα ανθρώπων που μιμούνται πρότυπα της τηλεόρασης και τα υιοθετούν στην καθημερινότητά τους.
Άλλοι λόγοι επίσης, είναι η εσφαλμένη αντίληψη πως το κάπνισμα βοηθά στη διατήρηση κομψής σιλουέτας, κυρίως από νέες κοπέλες. Τέλος, η τάση των γυναικών να υιοθετούν τις συνήθειες των αντρών είναι ένα ακόμη αίτιο, το οποίο τις οδηγεί στο κάπνισμα, χάριν της ισότητας και της ανεξαρτησίας τους από το ισχυρό φύλο.
Η Φωτεινή 35 ετών, μητέρα, σύζυγος και γραμματέας δηλώνει: «Δεν ξεκίνησα το κάπνισμα γιατί αυτό έκανε και ο άντρας μου από όταν παντρευτήκαμε. Δεν είχα σκοπό ούτε να τον μιμηθώ, ούτε να νιώσω ισότιμη με κείνον».
Οι φανατικοί οπαδοί του είδους φαίνεται να είναι κυρίως άτομα που ζουν σε μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, αφού το ποσοστό αυτών ανέρχεται στο 43% έναντι του 33% των κατοίκων αγροτικών περιοχών.
Ένα ακόμη ενδιαφέρον σημείο για τους έλληνες καπνίζοντες είναι η διαφοροποίηση των ποσοστών σε σχέση με την οικογενειακή τους κατάσταση. Το 51% αυτών είναι άγαμοι, ενώ το 38% παντρεμένοι. Η Φωτεινή προσθέτει: «Από όταν γέννησα τα παιδιά μου η κούραση της καθημερινότητας, να φροντίζω αυτά, το σπίτι και να δουλεύω παράλληλα, με οδήγησαν σε έναν τρόπο απομόνωσης και χαλάρωσης, μέσω του τσιγάρου». Σε κάθε διάλλειμα από τη δουλειά πηγαίνω στο καπνιστήριο μόνη μου και νιώθω να ξεκουράζομαι. Στο σπίτι πάλι, βγαίνω στην αυλή και καπνίζω. Δε θέλω τα παιδιά μου να εισπνέουν τον καπνό, ούτε φυσικά οι συνάδελφοί μου».
Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν πως το άγχος της καθημερινότητας στα αστικά κέντρα, ο εγκλεισμός των ανθρώπων σε κτήρια επί πολλές ώρες και η ανησυχία για το μέλλον τους, τόσο το επαγγελματικό όσο και εκείνο που αφορά την προσωπική τους ζωή, οδηγούν στην ανάγκη εκτόνωσης. Το λάθος των πολλών είναι ότι βλέπουν αυτή την εκτόνωση και τη χαλάρωση στο τσιγάρο, που εν τέλει δεν προσφέρει τίποτε άλλο πέρα από σοβαρά προβλήματα υγείας.
Στις ΗΠΑ μετά από μια τρίχρονη έρευνα για τους καπνίζοντες που κόβουν αυτή τη συνήθεια, βγήκαν τα αποτελέσματα ότι στην πόλη που απαγορεύτηκε το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους, μειώθηκαν τα κρούσματα καρδιακών νοσημάτων σε ποσοστό 40%. Αυτό βέβαια, δε σημαίνει πως, λόγω των περιοριστικών μέτρων του συγκεκριμένου νόμου, τα άτομα που κάπνιζαν, το έκοψαν. Τα αποτελέσματα αφορούν κυρίως τους παθητικούς καπνιστές, εκείνους εισέπνεαν τον καπνό άθελά τους, οι οποίοι και μειώθηκαν.
Το παθητικό κάπνισμα είναι αιτία για καρκίνο του πνεύμονα και χρόνιων καρδιακών και πνευμονολογικών παθήσεων. Μάλιστα στην κοινή γνώμη υπάρχει η φημολογία πως ο παθητικός καπνιστής θέτει σε μεγαλύτερο κίνδυνο την υγεία του από ότι το ίδιο το άτομο που καπνίζει το τσιγάρο.
Τα αποτελέσματα πολλών παρόμοιων ερευνών, όπως και η επιθυμία της χώρας μας να ακολουθήσει τα αμερικανικά και ευρωπαϊκά πρότυπα συμπεριφοράς των πολιτών μέσα στην κοινωνία, έχουν οδηγήσει το κράτος ήδη από το καλοκαίρι του περασμένου έτους στην εξαγγελία απαγόρευσης του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους.
Τα συγκεκριμένα μέτρα είχαν ανακοινωθεί από την πρώην κυβέρνηση και θα έμπαιναν σε εφαρμογή επισήμως από 1η 1ου 2010. Αλήθεια μετά από περισσότερο από δύο μήνες οι Έλληνες βλέπουν διαφορά; Οι καπνίζοντες έχουν παντού το δικό τους χώρο, για να καπνίζουν, δίχως να ενοχλούν τους υπολοίπους;
«Προσωπικά δεν έχω καταλάβει την έννοια του νομοσχεδίου», μας λέει η Ελένη 23 χρονών, φοιτήτρια δημοσιογραφίας. «Μας λένε πως απαγορεύεται το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους χώρους και εγώ αυτό που βλέπω καθημερινά είναι να περιμένω σε στάση λεωφορείου και δυο τρία άτομα να καπνίζουν αδιαφορώντας για τους μη καπνίζοντες που στέκονται δίπλα τους και εισπνέουν τον καπνό με το ζόρι». Συνεχίζει λέγοντας: «Ξέρεις τυχαίνει να έχω ένα πρόβλημα υγείας, έχω άσθμα και ο καπνός όχι μόνο με ενοχλεί, γιατί πηγαίνοντας σπίτι μυρίζω από πάνω μέχρι κάτω τσιγάρο, αλλά και γιατί μου δημιουργεί δυσκολία στην αναπνοή. Οι στάσεις των λεωφορείων δεν είναι δημόσιος χώρος δηλαδή;».
Πράγματι το νομοσχέδιο μετά το καλοκαίρι ξεχάστηκε και φυσικά ούτε λόγος για διατήρηση της απαγόρευσης όχι μόνο σε δημόσιους χώρους, αλλά και σε ιδιωτικούς κλειστούς χώρους, όπως νυχτερινά κέντρα. Ακόμη και σε μεταφορικά μέσα είναι έντονο το φαινόμενο της παραβατικότητας, όπως σε περιπτώσεις ταξί.
Έρευνα του neahygeia.gr έδειξε άλλωστε, ήδη από το Μάιο του 2009 που διεξήχθη, ότι το 57% των ερωτηθέντων ήταν της άποψης ότι τα μέτρα του συγκεκριμένου νομοσχεδίου δε θα εφαρμοζόντουσαν. Μόλις το 39% κράτησε θετική στάση, πιστεύοντας στην αποτελεσματικότητα του νόμου και των αναφερόμενων προστίμων για τυχόν παράβασή του μέσα στο κείμενο που τον απαρτίζει.
Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής φάνηκαν ορθά, εφόσον ακόμη και μέχρι σήμερα το νομοσχέδιο υφίσταται μόνο στα χαρτιά. Βασικό αίτιο της αρνητικής στάσης των καπνιζόντων και της μη συμμόρφωσής τους με την απόφαση της απαγόρευσης, σχετίζεται άμεσα και με την άποψη των πολλών χρηστών τσιγάρου, ότι αυτό δεν αποτελεί βλαβερό στοιχείο για την υγεία. Μάλιστα, το 50% περίπου των καπνιζόντων, θεωρεί ότι το κάπνισμα είναι από τις λιγότερες βλαβερές για την υγεία συνήθειες του ανθρώπου, ενώ το 23% πιστεύει πως οι ιατροί που προειδοποιούν για τις συνέπειες του καπνού είναι κατευθυνόμενοι και υπερβολικοί ως προς την άποψή τους.
Φως ωστόσο, σε αυτή την κατάσταση δίνει το ποσοστό του 66% περίπου των καπνιζόντων, οι οποίοι θεωρούν ότι αν δεν είχαν ξεκινήσει το κάπνισμα ποτέ, η ζωή τους θα ήταν ευκολότερη για εκείνους και την οικογένειά τους. Ο Δημήτρης 59 ετών, δημόσιος υπάλληλος, εξηγεί: «Αν έβαζα σε έναν κουμπαρά τα χρήματα που δίνω την εβδομάδα για πακέτα τσιγάρα, θα έμενα το καλοκαίρι με την οικογένειά μου παραπάνω μέρες στο ξενοδοχείο που θα πηγαίναμε διακοπές. Μου χει γίνει συνήθειο όμως, προσπάθησα δυο φορές να το κόψω, αλλά τίποτα».
Ο αδελφός του Δημήτρη, ο Γιάννης 55 ετών, οικοδόμος, δηλώνει τα εξής: «Καπνίζω εδώ και 30 χρόνια. Η γυναίκα μου και τα παιδιά μου ευτυχώς δεν το χουν πιάσει στο χέρι τους. Βλέπουν εμένα να καπνίζω συνέχεια και σιχαίνονται ακόμη και τη λέξη «τσιγάρο» να πουν». Αλλάζοντας το ύφος και τον τόνο της φωνής του προσθέτει: «Ώρες ώρες ντρέπομαι που είναι αναγκασμένοι να με ανέχονται. Αν δεν καπνίσω έχω νεύρα και αν το κάνω γεμίζω το σπίτι τσιγαρίλα, αλλά δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο».
Το 60% των καπνιστών επιθυμούν να το κόψουν και κάποιοι το έχουν ήδη καταφέρει. Ο Νίκος 23, φοιτητής, δηλώνει: «Κάπνιζα από το γυμνάσιο, αλλά από κάποια ηλικία και μετά παρατήρησα μείωση των δυνάμεών μου. Σα χόμπι παίζω μπάσκετ εδώ και πολλά χρόνια και την περίοδο που κάπνιζα δεν μπορούσα να αντεπεξέλθω με όλη μου την ενέργεια στους αγώνες. Κουραζόμουν γρήγορα, λαχάνιαζα εύκολα και δεν είχα όρεξη ούτε καν για αρκετό φαΐ. Συμβουλεύτηκα τον οικογενειακό μου γιατρό, ο οποίος με παρότρυνε να κόψω το τσιγάρο». Ο Νίκος ακολούθησε την ιατρική συμβουλή και μας λέει: «Από όταν το έκοψα, νιώθω και πάλι όπως πριν το αρχίσω. Παίζω ασταμάτητα, δεν κουράζομαι εύκολα και χαίρομαι τη γυμναστική μου».
Οι περισσότεροι στο ερώτημα αν θα έκοβαν το κάπνισμα απαντούν θετικά και με επιφυλάξεις βέβαια. Όταν έρχεται η στιγμή να το κάνουν όμως, η συνήθεια υπερνικά τη θέληση και μετά από σύντομη διακοπή και ακατάπαυστη χρήση τσιχλών νικοτίνης, καταφεύγουν πάλι σε αυτό. Άτομα ωστόσο, όπως ο Νίκος είναι αληθινά και μάλιστα το γεγονός του νεαρού της ηλικίας του είναι πολύ αισιόδοξο για το μέλλον. Η κίνησή του να ξεφύγει από το τσιγάρο δείχνει πως αν υπάρχει αγάπη για τον εαυτό μας, το μέλλον μας, αλλά και τα μέλη της οικογένειάς μας, τίποτε δεν είναι ακατόρθωτο.
Τελικά μάλλον και το κάπνισμα έρχεται αντιμέτωπο με τη φράση «όλα είναι μια ιδέα». Το κλειδί βρίσκεται στο να πιστέψουμε αυτή την ιδέα και με λίγη προσπάθεια όλοι μπορούν να κόψουν το κάπνισμα και να προσθέσουν αυτόματα πολλά ακόμη υγιή χρόνια ζωής στο προσωπικό τους ημερολόγιο.
